شعرگرام - پایگاه شعر و ادب پارسی
شمارهٔ ۴۱ - سلام به هند بزرگ
ملک الشعرای بهار
ملک الشعرای بهار( مثنویات )
138

شمارهٔ ۴۱ - سلام به هند بزرگ

باز خنگ فکرتم جولان گرفت
فیل طبعم یاد هندستان گرفت
تا خیالم نقش روی هند بست
یافت ذوقم جلوهٔ طاوس مست
بلبل فکرم خوش آوایی نمود
طوطی طبعم شکرخایی نمود
بسته ام پاتاوه بر پای نیاز
تا شود در هند آن پاتاوه باز
دل اسیر حلقهٔ زنجیر هند
جان فدای خاک دامن گیر هند
بس ملاحت هادرآن خاک و هواست
هند را کان نمک خواندن رواست
آن نمک زاری که خاکش عنبر است
خار اوچمپا، خسش نیلوفر است
هرکه رفت آنجا نمک پالود شد
سادگی افکند و رنگ آلود شد
جان فدای آن نمکزار سیاه
بی نمک، آن جا نمی روبد گیاه
فکرها رنگین و رنگین جوی ها
رنگ بیرنگی عیان بر روی ها
لشکر یونان از آنجا رم گرفت
عـبرت ازکار بنی آدم گـرفت
شدعرب درهند و وحدت پی فکند
عاقبت آنجا عرب هم نی فکند
ترک آنجا ترکی از سرواگرفت
فارسی بود آن که آنجا پا گرفت
ایزدی بود آشنایی های ما
آشنا داند صدای آشنا
هند و ایران آشنایان همند
هر دو از نسل فریدون و جم اند
آن که کندم خورد و دور ازخلد ماند
در سراندیب آمد و گندم فشاند
خاک هند از خلد دارد بهره ها
رنگ آن گندم عیان بر چهره ها
گرچه گندم گون و میگون آمدیم
هر دو از یک خمره بیرون آمدیم
چون « دیوژن » خم نشینان حقیم
وز « فلاطون » و « دیوژن » اسبقیم
ساغری گیر از می عرفان هـند
نوش باد پارسی گویان هند
یادی از مسعود سعد راد کن
بعد یاد « رونی » استاد کن
آن که چون سعدی سخنگویی نو است
بلبل گلزار دهلی « خسرو» است
خمسهٔ « خسرو» که تقلیدیست فرد
با حکیم گنجوی جوید نبرد
طبع پاکش مایه دار فکر بود
صدهزاران بچه زاد و بکر بود
با « حسن » صد لطف و گرمی توأم است
در کلامش آتش و گل با هم است
بزم « اکبر» شد ز « فیضی » فیض باب
دکهن از « بوالفضل » وفیضی یافت آب
طبع عرفی خون به مضمون راه جست
داد، داد لفظ و معنی را درست
با کلیمش ساحران را نیست تاب
کس نگفت آخرسه بیتش را جواب
از نظیری و ظهوری دم مزن
هند و ایران را دگر بر هم مزن
گر ز تبریز است یا از اصفهان
هست صائب طوطی هندی زبان
خاک آمل دامنش از دست داد
لاجرم طالب به هندستان فتاد
چون کسی را صنعتی غالب بود
می شتابد هرکجا طالب بود
از همایون گیر تا شاه جهان
شاعران را بود هند آرام جان
هند بازار خرید ذوق بود
هند یکسر عشق و شور و شوق بود
صنعت و ذوق و هنر ترکیب یافت
کاروان ها جانب دهلی شتافت
بس روان شد کاروان در کاروان
تنگ های دل پر ازکالای جان
رشک غزنین گشت بزم اکبری
نغمه خوان هر سو، هزاران عنصری
بزم نورالدین ، گلستانی دگر
درگه نور جهان ، جانی دگر
بذله گو از شاه تا بانو همه
پیش یک مصرع زده زانو همه
جوشد ایهام و مثل چون موج آب
نکته بر هر موج خندان چون حباب
کار تاربخ و تتبع تازه گشت
صنعت انشا بلند آوازه کشت
در لغت فرهنگ ها پرداختند
لعب ها در دین و حکمت باختند
کار نقاشی بسی بالا گرفت
خوبسی پایهٔ والاگرفت
صنع معماری بسی پیرایه یافت
ذوق حجاری فراوان مایه یافت
ثروت و جاه و رفاه و خرمی
صلح وعیش و خوشدلی و بیغمی
چشم شور اختران را خیره کرد
هرطرف خصمی بر ایشان چیره کرد
گرچه امروز آن جلال و جاه نیست
هیچ کس از راز دهر اگاه نیست
نیست گر آن کروفر، نظمی بپاست
رفت اگر آن کیف ، کیفیت بجاست
نیست گر دهلی ز اکبر پرخروش
می زند هرکوشه دیگ علم جوش
ور نمی خندد بهرگل صد، هزار
باز نالد قمریئی بر شاخسار
« غالبی » آمد اگر شد طالبی
شبلیئی هست ار نباشد غالبی
« بیدلی » گر رفت « اقبالی » رسید
بیدلان را نوبت حالی رسید
هیکلی گشت از سخنگوبان بپا
گفت : کل الصید فی جوف الفرا
قرن حاضر خاصهٔ اقبال گشت
واحدی کز صدهزاران برگذشت
شاعران گشتند جیشی تارومار
وین مبارز کرد کار صد سوار
عالم از حجت نمی ماند تهی
فرق باشد از ورم تا فربهی
تیغ همت راین ای هند عزیز
با فسان جرئت و امّید، تیز
صنعت و علم و امید و اتحاد
کسب کن تا وارهی زین انفراد
« بار دیگر از ملک پران شوی
آنچه اندر وهم ناید آن شوی »
نکته ای گویم ، سخن کوته کنم
خاطر پاک تو را آگه کنم
شمه ای در حال و استقبال تو
هان نه من گویم ، که گفت اقبال تو
زندگی جهد است و استحقاق نیست
جز به علم انفس و آفاق نیست
گفت حکمت را خدا، خیرکثیر
هرکجا این خیر را دیدی بگیر
فارغ از اندیشهٔ اغیار شو
قوّت خوابیده ای ، بیدار شو»
ناامیدی حربهٔ اهریمن است
پیشش امّید آسمانی جوشن است
جوشن امّید را بر خود بپوش
روز و شب تا جان به تن داری بکوش
خویش را خوار و زبونِ کس مدان
در نبرد زندگی واپس مدان
زین قناعت پیشگی پرهیز کن
مرکب همت به جولان تیز کن
همت از آمال کوچک بازگیر
تا فرازکهکشان پروازگیر
این کسالات و تن آسانی بس است
تربیت آموز، نادانی بس است
زندگی جنگست و تدبیر معاش
زندگی خواهی ، چو مردان کن تلاش
فقر و درویشی تباهت می کند
در دو عالم روسیاهت می کند
فقر و درویشی در استغنا نکوست
با غنا، شو صوفی و درویش دوست
با بزرگی و غنا درویش باش
با تواضع پادشاه خویش باش
کر بترسی درد و رنجت در قفاست
خیز و جنبش کن که گنجت زیر پاست
جز یکی نبود سراپای وجود
قطره قطره محو دریای وجود
از جدایی بگذر و مأنوس باش
قطرگی بگذار و اقیانوس باش
جز به راه یکدلی سالک مباش
محو یکتایی شو و مشرک مباش
کفر دانی چیست ؟ کثرت ساختن
از یکی سوی دوتایی تاختن
سوی و حدت پوی و دست از شرک شوی
متحد باش و به ترک کفر گوی
ای بهار از هند دم با من مزن
بیش از این بر آتشم دامن مزن
کز فراق هند بس دلخسته ام
نام هند است این که بر خود بسته ام
نام اصل هند باشد مه بهار
جذب گردد که به مه بی اختیار
من بهارکوچکم در ری مقیم
دل طپان از فرقت هند عظیم
طوطی بازارگانم من مدام
طوطیان هند را گویم سلام
ز آرزوی دیدن یاران هند
می چکد از دیده ام باران هند
آرزو بر نوجوانان عیب نیست
لیک بر پیران فزون زین عیب چیست ؟
عمر من در زحمت و محنت گذشت
می روم اکنون سوی پنجاه و هشت
در چنین هنگامه چالاکی سزاست
من نیم چالاک و دوران بیوفاست
لاعلاج از دور بوسم روی هند
روی گبر و مسلم و هندوی هند
پس پیامی می فرستم سوی یار
در لطافت چون نسیم نوبهار
گویم ای هند گرامی شاد باش
سال و ماه از بند غم آزاد باش
از سر اخلاص داریم این پیام
هان سخن کوتاه کردم والسلام